E-Ticaretin Gölgesindeki Gizli Maliyet: İade Ekonomisi Şirketleri Zorluyor
Günümüzün dijitalleşen dünyasında, tek bir tıkla alışveriş yapma kolaylığı hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Ancak bu konforun ardında, hem işletmeler hem de gezegenimiz için önemli bir yük oluşturan devasa bir iade ekonomisi operasyonu yatıyor. Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, hızla büyüyen bu ekonomik modelin hem finansal hem de çevresel etkilerini mercek altına aldı. Sonuçlar ise dikkat çekici: Birçok durumda, bir ürünün iade süreci, o ürünün üretim maliyetinden daha yüksek bir operasyonel yük anlamına gelebiliyor.
Tersine Lojistiğin Getirdiği Zorluklar
Online alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte, tüketiciler için sunulan kolay iade seçenekleri, lojistik sektörü için adeta bir kabusa dönüşmüş durumda. Özellikle giyim sektöründe yaşanan yüksek iade oranları, ‘Tersine Lojistik’ kavramını ön plana çıkarıyor. Dr. Melisa Özbiltekin Pala, masum görünen bir iade işleminin, aslında ürünün üretim maliyetini bile aşan operasyonel giderlere yol açabildiğini ve bunun sonucunda ciddi çevresel sorunlar oluşturabildiğini belirtti. Bu süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesinin hayati önem taşıdığına dikkat çekiyor.
Bir Ürünün İade Yolculuğu: Maliyet ve Karbon Ayak İzi
Bir ürünün müşteriden alınıp tekrar depoya dönmesi, tahmin edilenden çok daha karmaşık bir süreci tetikliyor. Toplama, taşıma, detaylı kalite kontrol, yeniden paketleme ve stoklama gibi pek çok aşamayı içeren bu süreç, önemli maliyet kalemleri oluşturuyor. Dr. Pala, bu durumu şöyle açıklıyor: “Örneğin, bir kazağın üretim aşaması, genellikle ölçek ekonomisi sayesinde daha uygun maliyetliyken; iade edilen bir ürün için yapılan işlemler, tekil bazda çok daha pahalıya mal olabiliyor.” Bu maliyet baskısı, bazı firmaları iade edilen ürünleri yeniden satışa sunmak yerine imha etme yoluna itebiliyor.
Görünmeyen Çevresel Yük: ‘Uyar mı?’ Sorununun Bedeli
Tüketicilerin en sık karşılaştığı iade nedenlerinden biri olan ‘beden uyuşmazlığı’, kontrolsüz bir şekilde yönetildiğinde ciddi bir çevre kirliliğine yol açıyor. Dr. Pala, tüketicinin ‘uymazsa geri gönderirim’ rahatlığının arkasında bıraktığı görünmeyen karbon ayak izine vurgu yapıyor. Ürünün kargo ile toplanıp, ayrıştırılıp, kalite kontrolünden geçirilip, yeniden paketlenerek tekrar stoklanması ve sevkiyata hazırlanması gibi adımlar, önemli miktarda enerji tüketimine ve dolayısıyla karbon salınımına neden oluyor. Moda perakendesinde bu durum daha da belirginleşiyor; ürün başına düşen karbon salınımı, ilk sevkiyatı aşarak sektörde ciddi bir ekolojik yük oluşturabiliyor. Bu nedenle, ‘iade ekonomisi’nin sürdürülebilirlik açısından acilen yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.
Çözüm Stratejik İyileştirmede
Dr. Pala, bu karmaşık durumun üstesinden gelmenin yolunun stratejik iyileştirmelerden geçtiğini vurguluyor. Tersine lojistik süreçlerinin doğru ve düzenli bir şekilde planlanmasıyla, taşıma optimizasyonu, enerji verimliliği ve geri dönüşüm altyapısının güçlendirilmesi gibi adımlarla risklerin en aza indirilebileceğini belirtiyor. Başarılı bir şekilde yönetilen tersine lojistik, sadece operasyonel verimliliği artırmakla kalmayıp, aynı zamanda sürdürülebilirlik hedefleriyle de uyumlu hale geliyor.
